CMYK Nedir Ve Neden Tasarımda Vazgeçilmez Bir Renk Modelidir?

CMYK Nedir ve Neden Tasarımda Vazgeçilmez Bir Renk Modelidir? Bu sorunun cevabını arıyorsanız, doğru yerdesiniz! CMYK renk modeli günümüzde baskı ve grafik tasarım alanında en çok kullanılan renk sistemlerinden biridir. Peki, CMYK tam olarak ne demek ve neden tasarımcılar arasında bu kadar popüler? İşte bu makalede, CMYK nedir, nasıl çalışır ve tasarım projelerinizde neden olmazsa olmaz olduğunu derinlemesine keşfedeceksiniz. Tasarım dünyasında başarılı olmak isteyen herkesin mutlaka bilmesi gereken bu renk modelinin sırlarını öğrenmeye hazır olun!

CMYK, Cyan (Camgöbeği), Magenta (Macenta), Yellow (Sarı) ve Key (Siyah) renklerinin birleşiminden oluşur. Bu dört rengin farklı oranlarda karışımı, basılı materyallerde milyonlarca renk tonunu oluşturmanızı sağlar. Baskı için renk modelleri arasında CMYK’nın yeri çok farklıdır çünkü RGB gibi dijital ekranlarda değil, fiziksel baskı ürünlerinde gerçek renkleri en doğru şekilde yansıtma gücüne sahiptir. Tasarımcıların neden CMYK kullanmadan baskı işlerine başlamadığına dair birçok sebep var. Özellikle yüksek kaliteli baskı tasarımı teknikleri ve renk doğruluğu konusunda CMYK vazgeçilmezdir.

Eğer siz de tasarımlarınızda profesyonel bir dokunuş arıyorsanız ve grafik tasarımda renk kullanımı üzerine daha fazla bilgi sahibi olmak istiyorsanız, CMYK’nın tüm avantajlarını ve kullanım alanlarını bu yazıda bulacaksınız. CMYK renk modelinin avantajları nelerdir? Baskı sektörünü nasıl etkiler? Hepsi ve daha fazlası için okumaya devam edin ve tasarımlarınızı bir üst seviyeye taşıyın!

CMYK Nedir? Tasarımda Kullanılan Bu Renk Modelinin Temel Özellikleri

CMYK Nedir? Tasarımda Kullanılan Bu Renk Modelinin Temel Özellikleri

Günümüzde tasarım dünyası renklere göre şekilleniyor, fakat hangi renk modeli kullanıldığı çok önemli. CMYK nedir, neden tasarımda bu kadar sık kullanılır? Bu soruların cevapları aslında tasarımcılar için vazgeçilmez bilgidir. CMYK renk modeli, baskı ve tasarım alanında kullanılan en temel sistemlerden biri. Ama sadece adı değil, işleyiş şekli ve avantajları da oldukça dikkat çekici. Bu yazıda CMYK’nın ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve tasarımda neden tercih edildiğini detaylıca anlatacağım.

CMYK Nedir? Temel Tanımı

CMYK, Cyan (Camgöbeği), Magenta (Macenta), Yellow (Sarı) ve Key (Anahtar – Siyah) renklerinin baş harflerinden oluşan bir renk modelidir. Bu model baskı sektöründe kullanılır ve renklerin karışımıyla farklı tonlar oluşturulur. Dijital ekranlarda RGB modeli tercih edilirken, baskıda CMYK kullanılır çünkü baskıdaki renk karışımları ışık değil mürekkep ile gerçekleşir.

CMYK renk modeli, ışığın yansımasına dayanmaz, mürekkep katmanlarının üst üste binmesiyle renkler meydana gelir. Bu yüzden renkler ekranlarda görünenlerden biraz daha farklı olabilir. CMYK’da kullanılan dört renk, diğer renkleri oluşturmak için birbirleriyle değişik oranlarda karıştırılır.

CMYK ve RGB Arasındaki Farklar Nelerdir?

• CMYK, baskı için, RGB ise dijital ekranlar için kullanılır.
• RGB’de R (kırmızı), G (yeşil) ve B (mavi) renkler ışıkla karışırken, CMYK’da mürekkep ile renkler oluşur.
• RGB renkler parlak ve canlıdır, CMYK ise daha doğal ve mat renkler sağlar.
• CMYK modeli siyah rengi ayrı tutar çünkü sadece Cyan, Magenta ve Yellow karışımı ile tam siyah elde etmek zor ve maliyetlidir.

Aşağıda CMYK ve RGB modellerinin basit karşılaştırması:

CMYK Renk Modelinin Tarihçesi

CMYK renk modeli, 19. yüzyılın sonlarına doğru gelişmeye başladı. Baskı teknolojilerinin ilerlemesi ve renkli baskının yaygınlaşmasıyla birlikte, doğru renklerin elde edilmesi önemli oldu. İlk başlarda sadece üç renk kullanılırken, siyah mürekkebin eklenmesiyle model daha pratik hale geldi.

Siyah renk, diğer renklerle tam siyah elde etmek zor olduğu için ayrı bir kanal olarak eklendi. Bu sayede baskı maliyetleri düştü, renk kalitesi yükseldi. Günümüzde CMYK, dergilerden kitaplara, afişlerden kartvizitlere kadar geniş bir baskı alanında standart oldu.

Tasarımda CMYK Neden Vazgeçilmez?

Tasarımcılar için CMYK modeli olmazsa olmaz çünkü:

• Baskı işleri doğrudan bu renk modeline göre hazırlanır.
• Ekranlarda görülen renkler baskıda farklı çıkar, CMYK ile gerçekçi sonuç alınır.
• Renk yönetimi ve kalibrasyon daha doğru yapılabilir.
• Profesyonel baskı makineleri CMYK formatını kullanır, bu yüzden tasarımda en uygun model budur.

Örneğin, bir afiş tasarımını RGB olarak hazırlayıp baskıya gönderdiğinizde, renkler soluk veya yanlış çıkabilir. CMYK formatında hazırlarsanız, baskı öncesi renkler daha doğru değerlendirilir.

CMYK Renk Modelinin Temel Özellikleri

• Dört ana renk kullanılır: Cyan, Magenta, Yellow ve Black.
• Renkler üst üste basılarak oluşturulur.
• Siyah renk, diğer renklerin karışımından değil, ayrı basılır.
• Renk yoğunluğu yüzdelik olarak ifade edilir. Örneğin %100 Cyan, %50 Yellow gibi.
• Baskıya hazırlanan dosyalar genellikle CMYK modundadır.

CMYK Kullanım Alanları ve Örnek

CMYK ve RGB Arasındaki Farklar: Tasarımda Hangi Renk Modeli Daha Avantajlı?

CMYK ve RGB Arasındaki Farklar: Tasarımda Hangi Renk Modeli Daha Avantajlı?

Renkler tasarım dünyasının temel taşlarından biridir. Ancak, her tasarımcı için renk seçimi sadece estetik değil, teknik bir mesele de olur. CMYK ve RGB renk modelleri, bu konuda en çok karşılaşılan iki sistemdir. Ama hangisi daha iyi, hangisi hangi durumda kullanılır, bunu anlamak bazen kafa karıştırabilir. Bu yazıda, CMYK nedir, RGB ile arasındaki farklar nelerdir ve tasarımda hangi renk modeli daha avantajlıdır sorularını açıklamaya çalışacağım.

CMYK Nedir ve Neden Tasarımda Vazgeçilmez Bir Renk Modelidir?

CMYK, Cyan (Cam Göbeği), Magenta (Macenta), Yellow (Sarı) ve Key (Siyah) renklerinin birleşiminden oluşan bir renk modelidir. Bu model baskı sektöründe yaygın şekilde kullanılır. Çünkü baskı makineleri genellikle bu dört ana mürekkep rengini kullanır. CMYK modeli, ışığın yansıtılması yoluyla değil, mürekkebin kağıt üzerine uygulanmasıyla renk oluşturur.

• CMYK modeli genellikle fiziksel baskı için tercih edilir.
• Dijital cihazlarda kullanılan RGB renk modeline göre daha sınırlı renk gamına sahiptir.
• Siyah renk, diğer renklerden ayrı olarak “Key” adıyla eklenir çünkü baskıda daha derin ve net siyah için gereklidir.
• Baskı tasarımlarında renk doğruluğu için CMYK kullanmak zorunlu olur.

CMYK’nın baskıdaki önemi büyüktür çünkü renklerin doğru ve tutarlı çıkması için bu model kullanılır. Dijital ortamda tasarlanan bir görsel RGB modunda olur ama baskıya gönderirken mutlaka CMYK’ya dönüştürülmeli. Aksi halde renkler baskıda soluk ya da farklı görünebilir.

RGB Renk Modeli ve Kullanım Alanları

RGB, Red (Kırmızı), Green (Yeşil) ve Blue (Mavi) renklerinin birleşiminden oluşur. Bu model ışık tabanlıdır, yani monitör, televizyon, telefon gibi elektronik cihazlarda görüntüleme için kullanılır. Ekranlarda bu üç renk farklı oranlarda karışarak milyonlarca renk oluşturulur.

• RGB modeli dijital tasarımlar için uygundur.
• Işık yaydığı için daha geniş bir renk aralığı sağlar.
• Web tasarımı, dijital grafikler, video ve oyun tasarımlarında tercih edilir.
• Baskıya gönderilecek tasarımlar RGB modunda kalırsa baskı kalitesi ve renkler bozulabilir.

RGB renk modeli ışıkla çalıştığı için parlak ve canlı renkler verebilir. Ancak bu renkler baskıda aynı şekilde çıkmaz çünkü baskı ışık yaymaz, mürekkep kullanır.

CMYK ve RGB Arasındaki Teknik Farklar

Renk modellerini karşılaştırırken bazı temel teknik farklar vardır. Aşağıdaki tablo bu farkları özetler:

Tasarımda Hangi Renk Modeli Daha Avantajlı?

Bu sorunun cevabı tasarımın amacına bağlıdır. Eğer tasarım fiziksel bir baskıya (kartvizit, broşür, katalog vb.) gitmek içinse CMYK modeli tercih edilmeli. Çünkü baskı makineleri bu mürekkep renklerini kullanır ve renkler CMYK formatında daha doğru çıkar. Baskıda RGB kullanmak renklerin soluk, farklı ya da hatalı görünmesine neden olur.

Öte yandan, web sitesi, sosyal medya görseli ya da dijital sunum hazırlıyorsanız RGB renk modeli daha avantajlıdır. Ekranlar RGB ışığını yansıtır ve bu sayede çok daha canlı renkler elde

5 Nedeniyle CMYK Renk Modeli Baskı Tasarımında Vazgeçilmezdir

İstanbul’da baskı tasarım alanında çalışan herkes bilir ki, renklerin önemi tartışılmazdır. Özellikle baskı işlerinde kullanılan renk modelleri tasarımın kalitesini doğrudan etkileyebilir. CMYK renk modeli bu konuda tam anlamıyla vazgeçilmezdir. Peki, CMYK nedir ve neden tasarımda bu kadar önemli bir yere sahiptir? Bu yazıda, CMYK renk modeli ile ilgili temel bilgileri ve baskı tasarımında neden tercih edildiğini 5 önemli nedenle açıklayacağız.

CMYK Nedir?

CMYK, Cyan (Cam Göbeği), Magenta (Macenta), Yellow (Sarı) ve Key (Anahtar, Siyah) renklerinin baş harflerinden oluşan bir renk modelidir. Bu model özellikle baskı işlemlerinde kullanılır çünkü bu dört renkle hemen hemen tüm renk tonları elde edilir. Dijital ekranlarda RGB (Red, Green, Blue) renk modeli kullanılırken, baskıda CMYK tercih edilir.

Bu farklılığın nedeni, ışık kaynaklı renklerin ekranlarda (RGB) karışmasıyla renkler oluşturulurken, baskıda mürekkep veya boya kullanıldığı için farklı bir renk karışımı gereklidir. CMYK mürekkepleri üst üste basılarak renkler elde edilir, bu yüzden doğru renk kombinasyonu çok önemlidir.

1. Baskı İşlerinde Doğru Renk Temsilcisi

CMYK renk modeli baskı için özelleştirilmiş bir sistemdir. Dijital tasarımda kullanılan RGB modelindeki renkler baskıda birebir aynı görünmeyebilir. Çünkü RGB ışıkla çalışırken CMYK boya ve mürekkep ile çalışır. Bu yüzden, tasarımcılar baskıya gönderirken dosyalarını CMYK moduna dönüştürür. Böylece, baskı sonrası renklerde beklenmeyen değişiklikler olmaz.

Örnek vermek gerekirse; parlak kırmızı bir RGB renk CMYK’ya dönüştüğünde biraz daha mat ve koyu olabilir. Bu yüzden tasarımcıların baskı öncesinde renk profilini CMYK olarak ayarlaması şarttır.

2. Maliyet Etkinliği Sağlar

Baskıda sadece dört renk kullanılması maliyeti önemli ölçüde düşürür. CMYK modeli sayesinde, özel renk karışımlarına veya daha fazla mürekkep çeşidine ihtiyaç kalmaz. Bu da baskı maliyetlerini azaltır.

• Dört ana renk kullanılır.
• Mürekkep tüketimi dengeli olur.
• Kaliteli baskı için ekstra renk karışımlarına gerek yoktur.

Eğer tasarımda Pantone gibi özel renk sistemleri kullanılırsa, bu ekstra mürekkep ve işlem gerektirir, dolayısıyla maliyet artar. CMYK ise standart ve ekonomik çözüm olarak öne çıkar.

3. Renk Garantisi ve Tutarlılık

Baskı dünyasında en önemli konulardan biri renk tutarlılığıdır. Aynı tasarımın farklı baskı makinelerinde ya da farklı zamanlarda aynı renklerde basılması gerekir. CMYK, standart bir renk modelidir ve bu model sayesinde renkler arasında tutarlılık sağlanır.

Baskı makineleri CMYK renk moduna uygun olarak kalibre edilir. Grafik dosyaları da bu modele göre hazırlanırsa, çıktıların renkleri birbirine yakın olur. Bu da markalar için kritik çünkü marka renklerinin değişmemesi gerekir.

4. Geniş Renk Yelpazesi

CMYK renk modeli, dört ana rengin farklı oranlarda karışmasıyla geniş bir renk skalası oluşturur. Bu sayede, tasarımcılar hemen hemen her türlü renk tonunu yaratabilir. Tabii ki RGB kadar parlak ve canlı renkler elde etmek mümkün değildir ama baskı için yeterli genişliktedir.

Böylece tasarımda yaratıcı özgürlük sağlanır. Örneğin, bir dergi kapağı ya da broşürde zengin renk geçişleri ve detaylar elde etmek için CMYK kullanılır.

5. Endüstri Standardı ve Yaygın Kullanım

Dünyada baskı sektörü CMYK renk modelini standart olarak kabul etmiştir. Bu da demek oluyor ki, neredeyse tüm baskı makineleri, yazıcılar ve tasarım programları CMYK destekler. Adobe Photoshop, Illustrator gibi programlarda CMYK renk modu seçeneği vardır.

Bu yaygın kullanım sayesinde, tasarımcılar ve matbaalar arasında uyum sağlanır. Dosya gönderirken renklerle ilgili sorun yaşanmaz. Ayrıca, CMYK renk modeli baskı dışında da karton, paketleme, tekstil baskı gibi birçok alanda kullanılır.

CMYK ve RGB Renk

CMYK Renk Modeli Nasıl Çalışır? Tasarımda Renklerin Mükemmel Uyumu

CMYK Renk Modeli Nasıl Çalışır? Tasarımda Renklerin Mükemmel Uyumu

Günümüzde tasarım dünyasında renklerin önemi tartışılmazdır, ancak renklerin nasıl oluşturulduğu ve kullanıldığı hakkında pek çok kişi yeterince bilgiye sahip değil. CMYK renk modeli, baskı sektöründe en çok kullanılan renk modelidir ve tasarımcılar için vazgeçilmez bir araçtır. Peki, CMYK nedir ve neden tasarımda bu kadar önemli? Bu yazıda, CMYK renk modelinin çalışma prensiplerinden, tarihçesinden ve tasarımda nasıl kullanıldığına kadar pek çok bilgiyi paylaşacağım. Gelin birlikte bu renk dünyasına dalalım.

CMYK Nedir?

CMYK, dört temel rengin baş harflerinin birleşiminden oluşan bir renk modelidir. Bu harfler sırasıyla Cyan (Camgöbeği), Magenta (Macenta), Yellow (Sarı) ve Key (Siyah) anlamına gelir. CMYK, ışıkla değil, mürekkep veya boya ile çalışan bir modeldir. Bilgisayar ekranlarında kullanılan RGB (Red, Green, Blue) renk modeli ışık esasına dayanırken, CMYK modeli ise pigmentlerin karışımıyla renk oluşturur.

CMYK’nin temel amacı, dört farklı renk mürekkebinin farklı oranlarda karıştırılmasıyla geniş bir renk yelpazesi yaratmaktır. Bu model özellikle baskı işlemlerinde kullanılır. Çünkü basılı materyallerde renklerin doğru ve canlı görünmesi için bu model en uygun olanıdır.

CMYK Renk Modelinin Tarihçesi ve Gelişimi

CMYK renk modeli 20. yüzyılın başlarında ortaya çıktı. İlk başlarda sadece üç renk yani Cyan, Magenta ve Yellow kullanılıyordu. Ama bu üç renk karıştırıldığında tam siyah bir renk elde edilemiyordu. Bunun için siyah (Key) rengi eklenerek renklerin derinliği ve kontrastı artırıldı.

• 1906: İlk kez üç renkli baskı teknikleri kullanılmaya başlandı.
• 1920’ler: Siyah mürekkep eklenerek CMYK modeli tamamlandı.
• Günümüzde: Dijital baskı makineleri ve gelişmiş mürekkepler sayesinde CMYK renk modeli çok daha hassas ve kaliteli sonuçlar veriyor.

CMYK Renk Modeli Nasıl Çalışır?

CMYK modeli, dört farklı mürekkebin üst üste basılmasıyla çalışır. Her bir mürekkep, sayfa üzerinde belirli bir alanı kaplar ve bu alanların birleşimi gözümüzde farklı renkler olarak algılanır. Örneğin, Cyan ve Yellow mürekkepleri birlikte kullanıldığında yeşil tonları oluşur. Magenta ve Yellow ise turuncu oluşturur.

Kısaca açıklamak gerekirse:

• Cyan (Camgöbeği): Mavi-yeşil tonları verir.
• Magenta (Macenta): Kırmızı-mor tonları oluşturur.
• Yellow (Sarı): Sıcak ve parlak sarı tonları sağlar.
• Key (Siyah): Renklerin koyuluğunu artırır, gölge ve derinlik yaratır.

Bu dört rengin farklı yoğunlukları bir araya gelerek milyonlarca renk çeşidi ortaya çıkarır. Bu yüzden baskı işleri için CMYK vazgeçilmezdir.

CMYK ve RGB Renk Modellerinin Karşılaştırılması

CMYK renk modeli baskı için idealken, RGB modeli bilgisayar ve dijital ekranlarda kullanılır. Aralarındaki temel fark, ışık ve mürekkep kullanımıdır. RGB modeli ışık renkleriyle çalışır ve daha parlak renkler üretebilirken, CMYK mürekkep renkleriyle daha gerçekçi ve baskıya uygun renkler sağlar.

Tablo halinde farkları şöyle özetleyebiliriz:

Tasarımda CMYK Renk Modelinin Önemi

Baskı tasarımcıları için doğru renk seçimi ve renk uyumu çok önemlidir. CMYK renk modeli,

Tasarımda CMYK Kullanmanın Avantajları ve Profesyonellerin Tercih Sebepleri

Tasarım dünyasında renk kullanımı, görsel iletişimin en önemli parçalarından biridir. Özellikle baskı ve dijital tasarım alanlarında, doğru renk modeli seçimi işin kalitesini belirler. CMYK nedir, niye tasarımda vazgeçilmez bir renk modeli olarak kabul edilir ve tasarımcılar neden bu modeli tercih eder? Bu sorulara cevap ararken, CMYK’nın avantajlarına da değineceğiz. Tasarımda CMYK kullanmanın birçok faydası vardır, ancak bazen neden RGB gibi diğer modellerle karıştırılır, bunu da açıklayacağız.

CMYK Nedir?

CMYK, dört ana renkten oluşan bir renk modelidir: Cyan (Camgöbeği), Magenta (Macenta), Yellow (Sarı) ve Key (Siyah). Bu renkler, baskı işlerinde kullanılır ve her biri farklı oranda karıştırılarak geniş bir renk skalası oluşturur. CMYK, RGB (Red, Green, Blue) gibi ekranlarda kullanılan renk modellerinden farklıdır çünkü ışık değil, pigmentler üzerinden renk oluşturur.

Tarihsel olarak, CMYK modeli baskı teknolojilerinin gelişimiyle ortaya çıkmıştır. 19. yüzyılda renkli baskı teknikleri gelişirken, dört renkli baskı standardı olarak kabul edilmiştir. Çünkü bu dört renk, basılı materyallerde en geniş renk yelpazesini ve en gerçekçi tonları verir.

Tasarımda CMYK Neden Vazgeçilmez?

Baskı tasarımlarında renkler, ekranlardaki gibi ışıkla değil, mürekkep ve boya ile oluşur. Bu yüzden CMYK renk modeli baskı işlerinde standarttır. Dijital ekranlarda kullanılan RGB modeli, ışığın üç ana rengini kullanırken, baskı için uygun değildir. Çünkü baskıda ışık değil, boya kullanılır ve renkler ışığı yansıtma veya emme prensibiyle görünür.

CMYK’nın vazgeçilmez olmasının nedenleri:

• Baskı işlerinde renklerin doğru ve tutarlı görünmesini sağlar.
• Maliyet açısından verimlidir; sadece dört renk mürekkep kullanılır.
• Profesyonel baskı makineleri CMYK renk modeline göre ayarlanır.
• Renk doğruluğu yüksek olduğu için marka kimliği için önemlidir.

Tasarımda CMYK Kullanmanın Avantajları

CMYK kullanmanın tasarımda birçok avantajı vardır ve profesyonellerin tercih sebepleri genelde bu avantajlara dayanır. İşte bazı önemli avantajlar:

1. Gerçekçi Renk Üretimi: CMYK, gerçek dünyadaki renkleri daha doğru yansıtır, özellikle baskı işlerinde.
2. Maliyet Etkinliği: RGB yerine CMYK kullanmak, baskı mürekkebi maliyetlerini azaltır çünkü dört renk mürekkep yeterlidir.
3. Yaygın Uyumluluk: Baskı makineleri ve yazıcılar CMYK ile uyumlu çalışır.
4. Marka Tutarlılığı: CMYK ile hazırlanan tasarımlar, markanın renklerinin baskıda tutarlı kalmasını sağlar.
5. Profesyonel Baskı Kalitesi: CMYK renk modeli, yüksek kaliteli ve detaylı baskılar için idealdir.

CMYK ve RGB Arasındaki Farklar

Tasarımcılar bazen CMYK ve RGB renk modellerini karıştırır. Bu iki modelin farkları şunlardır:

Örnek olarak, bir logo tasarımı yapılırken, dijital ortamda RGB kullanılır ama baskıya göndermeden önce mutlaka CMYK’ya dönüştürülmelidir. Aksi halde renkler baskıda çok farklı çıkabilir.

CMYK Renk Modeliyle Tasarımda Dikkat Edilmesi Gerekenler

CMYK ile çalışırken bazı hususlara dikkat etmek gerekir. Tasarımcılar genelde bu konularda hata yapar çünkü CMYK renk modeli ekranlarda tam olarak görülen renkleri göstermez. İşte dikkat edilmesi gereken

Conclusion

Sonuç olarak, CMYK baskı sistemi, matbaa ve dijital baskı sektörlerinde renklerin doğru ve canlı bir şekilde ortaya çıkmasını sağlayan temel bir renk modelidir. Cyan (camgöbeği), Magenta (eflatun), Yellow (sarı) ve Key (siyah) renklerinin birleşimiyle oluşturulan CMYK, özellikle renklerin karışımıyla geniş bir renk skalası sunar. RGB renk modelinden farklı olarak, CMYK özellikle baskı işlemlerinde kullanılır ve renklerin fiziksel olarak kağıda uygulanmasını sağlar. Bu yüzden grafik tasarımcılar, matbaacılar ve baskı sektörü çalışanlarının CMYK nedir sorusuna hakim olmaları, işlerinde kaliteyi artırır ve istenilen sonuçların elde edilmesini sağlar. Eğer siz de baskı projelerinizde yüksek kalite ve renk doğruluğu hedefliyorsanız, CMYK renk modelini öğrenmek ve doğru uygulamak büyük önem taşır. Baskı dünyasında başarılı olmak için CMYK’nın temel prensiplerini kavramak, sizi bir adım öne taşıyacaktır.